De leuke dingen aan autistisch zijn

Fijne prikkels

Bij mensen met autisme is de prikkelverwerking anders geregeld in het brein. Daar kun je hier meer over lezen. Kort door de bocht betekent het dat alle prikkels harder binnen komen en niet van tevoren kunnen worden gefilterd. Voor mij is dit het grootste punt waar ik moeite mee ervaar. Ik kan me niet afsluiten voor geluiden, lampen in winkels vind ik te licht, ik krijg agressieve gevoelens bij heel hoge pieptonen, verdraag kleding van synthetische stoffen niet en ben vanwege mijn extreme mondgevoel een moeilijke eter. Allemaal heel vervelend, maar heb je er wel eens bij stilgestaan dat het optimaal ervaren van alle prikkels ook heel fijn kan zijn?

Er zijn dingen die voor mij absoluut verkeerd voelen. Daartegenover staan gelukkig ook dingen die juist hartstikke góed voelen. Hakende stofjes vind ik verschrikkelijk, maar bijvoorbeeld glad katoen vind ik echt heel lekker voelen. Ik kan uren doorbrengen onder een oud dekbedovertrek dat door jaren wassen helemaal glad is geworden. Eten met stukjes erin vind ik lastig, maar van de dingen met een fijne structuur geniet ik extra veel. Ik ben gek op deegwaren, zoals brood, cake, koekjes...

Om emoties of prikkels te reguleren, stim ik veel. Ik deed dit al voordat ik wist wat het was. Nu ik het wel weet, kan ik er ook van genieten als ik het doe. Het interesseert me niet veel meer wat anderen ervan denken, ik word er nu eenmaal gelukkig van. Ik flapper met mijn handen en spring op en neer als ik blij ben. Als ik lees of tv-kijk heb ik altijd een speeltje in mijn handen. En ook op school zit ik altijd aan een pen te friemelen, of als die er niet is, aan mijn vingers. Het gevoel dat het me geeft vind ik heerlijk!

Details

Altijd alles horen en zien is doodvermoeiend. Maar het is soms ook wel erg leuk. Mijn gehoor is vrij goed, dus weet ik het vaak als eerste als er iemand via de tuin komt. Ik heb de poort al horen dichtslaan, terwijl mijn moeder pas iets begint te vermoeden als de keukendeur dicht gedaan wordt. Of wanneer de wasmachine klaar is; die gaat namelijk piepen. Ik hoor dat boven op mijn kamer, terwijl mijn deur en die van de keuken dichtzitten. Mijn moeder hoort het echter lang niet altijd, dus ben ik vaak de pineut om 'm uit te doen aangezien ik vrij slecht tegen die piep kan.

Het leukste vind ik mijn oog voor detail. Ik zie het vaak meteen als er in een ruimte iets anders is. Ik zie een omgeving in allemaal losse stukjes, waar ik in mijn hoofd één geheel van moet zien te vormen. Dat is soms lastig, maar als er ineens een plant staat die ik nog nooit heb gezien, kan ik daar gelijk wat over zeggen ('Hé, wat leuk! Heb je een nieuwe plant?' 'Ja, goh, dat je dat ziet!'). Of ik pik er in de les gelijk dat ene dingetje uit waardoor een design niet helemaal lijkt te kloppen. In combinatie met mijn gevoel voor logica maakt mijn oog voor detail mijn ontwerpen net dat beetje mooier. Ook is mijn taalgevoel redelijk goed, waardoor ik foutjes bijna licht zie geven in een tekst. Die kan ik dan snel aanpassen (of mijn docenten mailen, die er overigens niet altijd blij mee zijn). Mooie dingen opmerken die anderen niet zien, makkelijk boeken scoren in de kringloop omdat ik alle ruggen snel in me op kan nemen; dat zijn de leuke dingetjes aan altijd veel waarnemen.

Speciale interesse

Wanneer ik het meeste op en neer spring van blijdschap, is als ik in de kringloopwinkel dat ene boek tegenkom dat ik al zo lang wilde. YA-boeken is op dit moment mijn speciale interesse. Zowat elke autist heeft er één of meer; onderwerpen waar ze helemaal gek op zijn. Mijn vader is hoe lang ik hem ken gek op Opels (andere merken zijn zo ongeveer geen auto's volgens hem) en mijn broertje is al jaren bezig met Minecraft. Daarnaast weet hij veel over bepaalde anime-series en sinds kort ook over auto's (maar dan niet beperkt tot Opels). Ik hou van het verzamelen van boeken, mijn boekenkasten herindelen, lijstjes maken, Instagram-posts maken en bekijken, naar de kringloop of de bieb gaan voor nieuwe pareltjes, en natuurlijk ook om ze te lezen. Hiervoor was ik gek op K3. Ik kan echt uren bezig zijn met mijn hobby en het nooit zat worden. Mensen om me heen worden er wel af en toe gek van, omdat ik er ook het liefste non-stop over praat. Daar heb ik gelukkig een trucje voor; ik vertel aan meerdere mensen hetzelfde, zodat ik elke keer opnieuw blij kan worden van het onderwerp.

Hyperfocus

Als ik bezig ben met mijn speciale interesse, kan ik zomaar in een hyperfocus raken. Dat vind ik echt heerlijk. Ik kan uren achter elkaar bezig zijn met het aanpassen van de lijstjes op mijn website of surfen op internet om alles te weten te komen over bepaalde boeken of uitgeverijen. Of ik ben bezig met mijn vormgeef-passie en ben uren aan het werk met een Photoshop-projectje of schoolopdracht. Ik heb niet meer door hoe laat het is, ik vergeet te eten en ik ben zo diep gefocust op waar ik mee bezig ben, dat ik de wereld om me heen niet meer waarneem. En dat is best chill als je prikkels normaal nooit uit kan zetten. Op dit soort momenten vind ik mijn perfectionisme ook niet zo heel erg, omdat ik in een flow zit. Het voelt als kabbelen en alles helemaal loslaten, terwijl ik toch best wat gedaan krijg waar ik 100% tevreden over ben. Enige nadelen; het kost behoorlijk wat energie en je kunt niet zelf kiezen wanneer de hyperfocus aan gaat. Soms zou ik het af willen dwingen, zodat ik m'n schoolwerk afkrijg, maar zo werkt het helaas niet.

Autisten-contact

Het is algemeen bekend dat communicatie voor autisten best wel ingewikkeld kan zijn. We hebben moeite met mensen aankijken, snappen gezichtsuitdrukkingen en intonatie niet zo goed en zijn niet op de hoogte van de ongeschreven sociale regels. Al met al kost een gesprek voeren best wat energie. Dat we het moeilijk vinden, wil echter niet zeggen dat we geen behoefte hebben aan sociaal contact. Ook autisten zijn kuddedieren die niet zonder contact kunnen, al hebben we vaak meer alleen-tijd nodig om alles te verwerken.

Maar wat ik heel fijn vind, is praten met andere autisten. Vooral als we overlappende interesses hebben. Ik kijk mensen niet aan, maar ik hoef me daar niet schuldig over te voelen, omdat de ander dat ook liever niet doet. Ik focus mij in een gesprek meer op de woorden dan op de lichaamstaal, en mijn gesprekspartner doet dat ook. En als we elkaar toch niet snappen, is het veel normaler om het even na te vragen. Vaak dezelfde grapjes gebruiken, zomaar aan een ander onderwerp beginnen om later weer terug te komen op een eerder onderwerp, binnen een luchtig gesprek ineens diep een onderwerp in duiken of een felle discussie starten; allemaal dingen die ik bij neurotypische mensen niet zomaar kan doen zonder raar gevonden te worden, maar bij mijn mede-auti's wel. Of bijvoorbeeld een eigen verhaal vertellen nadat iemand iets heftigs heeft verteld. Dat doe ik niet om het verhaal mijn kant op te trekken, maar om te checken of ik het goed begrepen heb en zodat ik me écht kan inleven in iemands situatie. Iets wat me niet lukt als ik alleen 'ik snap je' of 'ik herken het' zeg. Over mijn speciale interesse praten gaat ook veel makkelijker. Autisten vragen meer door, omdat ze vanuit zichzelf begrijpen hoe belangrijk zo'n onderwerp voor me is. Ze kunnen mijn verzameldrang over boeken begrijpen door hun eigen verzameldrang voor edelstenen, treintjes of andere interesses. En andersom kan ik ook goed luisteren. We worden het veel minder snel zat. Daarnaast waarderen de meeste auti's het om gesprekken online te voeren. Typen gaat minder snel, dus is het makkelijker te volgen. Bovendien kun je rustiger nadenken voordat je iets terugstuurt. Langere stiltes zijn minder erg, en het gebrek aan afleidende lichaamstaal maakt het gesprek nog makkelijker. De meeste van mijn online-vrienden zijn ook autistisch, en dat vind ik heel fijn.

Structureren

Autisten gedijen goed op een heldere structuur. Ik vind het fijn om van tevoren te weten wat er gaat gebeuren of wat ik moet doen. Het liefst weet ik op zondag al wat ik aankomende week elke avond ga eten. Ik hou van routines en heb een hekel aan veranderingen of verrassingen. Schakelen tussen activiteiten kost me veel energie, en het is nog lastiger als ik van tevoren niet weet wat er komen gaat. Het schakelen/verwerken duurt dan langer en ik krijg de tijd die ik nodig heb niet altijd. Daar heb ik dan achteraf last van. Om mijn stress zo laag mogelijk te houden en meer energie over te houden om aan leuke dingen te besteden, is een structuur of planning van levensbelang. Een hele dag of week inplannen is voor mij echter weer te overweldigend. Ik heb liever dat iemand anders het voor me doet of dat er genoeg vaste dingen staan (elke woensdag begeleiding, elke vrijdagavond pizza, bijv.).

Maar structureren op een heel klein niveau vind ik daarentegen weer heerlijk. Ken je het stereotype beeld van de autist die zijn potloden op kleur legt of autootjes recht naast elkaar zet in plaats van ermee te rijden? Ja, dat doe ik dus ook. En beter zelfs; ik geniet ervan. Als mijn hoofd een warboel is door overprikkeling of stress, sla ik aan het sorteren. Als ik mijn boekenkast logisch ingedeeld heb, is er tenminste één plek zonder chaos. Bovendien werkt het sorteer- en indeelproces ervoor dat ik de rommel in mijn hoofd kan verwerken. Ik ben zo twee uur bezig met het leeghalen van mijn boekenkasten en het opnieuw terugzetten van de boeken, om later te beslissen dat ze voordat ik begon eigenlijk het beste stonden. Dat geeft niet, want de meeste onrust is daarna uit mijn lijf verdwenen. Tekenen als ontspanning is ook makkelijker als mijn potloden op een vaste volgorde liggen, zodat ik geen energie meer nodig heb om in de chaos op tafel het juiste potlood te vinden. Het is mijn manier van ontspannen en spelen, ook al wordt het niet als 'normaal' gezien. Eigenlijk best zielig dat ouders het hun kinderen verbieden, terwijl het heerlijke gevoel dat alles klopt en in elkaar klikt juist zo fijn is.

Diagnose 'gebruiken'

Je hebt de diagnose autisme, en doorgaans heb je er last van. De diagnose is een permanente, aangezien je er mee geboren bent en je er niet vanaf kunt komen omdat het nu eenmaal de manier is waarop je hersenen werken. Dus, vraag ik me af, waarom zou je je diagnose niet af en toe 'misbruiken'? Heel af en toe zet ik mijn etiketje in voor iets wat ik leuk vind. Een klein beetje liegen en oneerlijk is het wel, maar ik ga er dan altijd maar vanuit dat de meeste mensen wel eens een leugentje om bestwil maken. Iets wat ik normaal gesproken eigenlijk niet kan. 

Wist je bijvoorbeeld dat je bij sommige pretparken een bandje kan krijgen op vertoon van je autipas waarmee je de rijen mag overslaan? Voor veel auti's is het namelijk niet te doen om in een rij te staan waar mensen tegen je aan drukken en kinderen krijsen. Om een dagje uit ook haalbaar te houden voor autisten, zijn er dit soort oplossingen bedacht. En daar kun je ook gebruik van maken als je autistisch bent maar prima tegen drukke rijen kan.

Of wat dacht je nu tijdens Corona? Ja, ik zou best in m'n eentje de winkel in kunnen, maar met mama is het gewoon veel gezelliger. Dus als het druk is en één van ons eigenlijk buiten zou moeten wachten, trek ik de autisme-kaart en vertelt mama de medewerker dat ik begeleiding nodig heb. Wat, om heel eerlijk te zijn, ook vaak genoeg wel het geval is op slechte dagen.

Ik ken trouwens ook een jongen die na zijn diagnose liep te verkondigen dat hij geen huishoudelijke klusjes meer kon doen, want hij was autistisch. Zijn ouders waren duidelijk nog niet op de hoogte van wat dat eigenlijk inhield, en zo heeft hij drie maanden niks in huis hoeven doen. Slim, maar dat gaat misschien toch een béétje te ver.