Recensie | Blauwtje

Waar het over gaat

In Blauwtje volgen we de gedachten van Liesbeth. Ze is negentien jaar en worstelt behoorlijk met zichzelf. Wanneer haar vriend Beer als begeleider meegaat op een kamp voor autistische jongeren, laat Liesbeth zich overhalen ook te gaan. Haar stiefmoeder is de organisator en ze mag haar stiefbroertje begeleiden, dat zou het wat makkelijker moeten maken. Op het kamp gaat er echter van alles mis. Liesbeth is nooit een ster geweest in groepen mensen, en ze wil uitzoeken wat er deze keer is fout gegaan. Na afloop sorteert ze allerlei fragmenten in laatjes om orde te creëren. Bierviltjes, mails, chats, notities, brieven, gedichten, notulen... Noem het maar op. Al deze fragmenten vormen samen het boek.

Aan het begin kwam ik er niet zo lekker in. Na een kleine speurtocht online bleek dat ook niet zo gek; Blauwtje is een los te lezen derde deel in een trilogie (deel 1 Survival, deel 2 Niemands meisje). Ik ben zelf wel nieuwsgierig geworden naar deze eerdere boeken, want ik had het gevoel soms best wat achtergrond info te missen.

Wat ik ervan vond

Als autistische lezer vind ik het belangrijk dat de boeken die er voor jongeren over autisme verschijnen, herkenbaar zijn. Spoiler; ik ben behoorlijk teleurgesteld door dit boek. In onderstaande alinea's vertel ik waarom.

Allereerst twee kleine punten. Dit boek heeft een gedeelde NUR-code; namelijk 284 en 285. NUR-codes vertellen wat voor boek het is, bijvoorbeeld een thriller of jeugdboek. Zo kan een boekhandel of bieb een boek makkelijker sorteren, maar het is ook voor lezers handig om te zien of het boek geschikt voor ze is. NUR 284 staat voor jeugdboeken, ca. 12-15 jaar. NUR 285 is voor YA: 15+. De hoofdpersoon in dit boek is negentien en er komt best vaak seks aan bod (er is o.a. een striptease). Ook de romantische relatie tussen Liesbeth en Beer is allesbehalve gezond; ze hebben vaak ruzie (soms met geweld) en Liesbeth komt steeds smekend weer bij hem terug. Ik ben dus van mening dat dit boek absoluut niet past bij NUR 284 en raad het ook niet aan het te lezen als je jonger bent dan 15 jaar.

Daarnaast wordt in dit boek veelvuldig 'Asperger' benoemd als diagnose. Blauwtje komt uit 2020, terwijl in 2017 deze diagnose werd afgeschaft. Er is namelijk niet voldoende wetenschappelijke onderbouwing om aparte autisme diagnoses te stellen. Bovendien was de man die het ontdekte (Hans Asperger) een nazi in de Tweede Wereldoorlog. Hij vermoordde alle meisjes met overeenkomende klachten ('komt door de hormonen') en zijn tests waren gruwelijk. Lees op de blog van neuroelfje meer hierover. Ikzelf kan er dus bijzonder slecht tegen als dit nog wordt gebruikt in media die na 2017 is verschenen.

Het grootste negatieve punt aan het boek vond ik hoe het autisme van de jongeren op het kamp beschreven werd. In veel gesprekken van de begeleiders werden de auti's 'raar', 'lastig' en 'irritant' genoemd. De jongeren hadden allemaal één-op-één begeleiding nodig, de helft praatte niet, de andere helft schreeuwde alleen maar en een terugkomende activiteit was vingerverven. Met jongeren tot 16 jaar! De autisten liepen naakt rond als hen geen kleding werd aangedaan, eentje kwijlde alles onder, sommigen bonkten uit verveling of frustratie met hun hoofd tegen de muur... En zo kan ik nog wel even door gaan. Autisme is zó veel breder dan dit! Ik voelde me door het te lezen belachelijk gemaakt. Natuurlijk zijn er ook autisten met een (licht) verstandelijke beperking die zich wél zo gedragen. Maar benoem dat dan ook, scheer niet alle auti's over één kam. De enige autist die wel een gemiddeld/hoog IQ had, was de moeder van Liesbeth. Zij werd alleen de hele tijd omschreven met het woord Asperger en was de typische ijskoningin zonder gevoel en inzicht. In geen enkele autist kon ik iets van mezelf herkennen.

Ik kon me beter verplaatsen in Liesbeth. Zij kwam behoorlijk autistisch op mij over. Ze is sociaal onhandig, is snel overzicht kwijt, heeft moeite met communicatie, heeft een sterk rechtvaardigheidsgevoel, heeft last van woede uitbarstingen (spullen gooien, schreeuwen, weglopen (klinkt als een meltdown, maar wie ben ik)) en ze omschrijft meerdere keren dat ze de auti's op kamp heel prettig vindt omdat die zo voorspelbaar zijn. Ik vond het daarom een gemiste kans dat ze niet autistisch bleek te zijn, alle ingrediënten waren aanwezig. Ze loopt best hard tegen dingen aan in het leven en heeft bijvoorbeeld last van suïcidale gedachtes. Ze erkent hulp nodig te hebben, maar zoekt deze niet en maakt het zelfs enigszins belachelijk. Het enige wat ze doet is een online testje over borderline (waar ik het fijne niet van weet, maar klonk erg stereotypisch).

Mijn conclusie

Zoals je wel doorhebt; ik raad dit boek niet aan. Ja, ik ben kritisch. Dat moet ook wel; er zijn al zoveel dingen gezegd en geschreven over autisme door niet-autisten die zó niet kloppen. Dit soort dingen houden stereotypen in stand en geven mij steeds opnieuw een slecht gevoel. Dit boek ook. Telkens als ik las hoe lastig de jongeren zijn, zei een negatief stemmetje vanbinnen; jij bent net zo, jij bent ook lastig. Dat kán niet goed zijn, voor welke autistische lezer dan ook. En ik ben van mening dat als een boek dat zo focust op autisme niet leesbaar is voor een autist, niet goed is om te lezen door wie dan ook.

Heb ik dan niks positiefs te zeggen? Jawel. Dit boek las makkelijk en fijn weg door alle korte briefjes. De schrijfstijl was meeslepend. Ook vind ik het niet eerlijk als ik niet even benoem dat Liesbeth goed omging met haar broertje. Ze kijkt naar wat wel kan, vindt goede oplossingen en kan zich goed in hem verplaatsen.

Volgens mijn beoordelingssysteem zou ik dit boek 2★ moeten geven, omdat ik het wel heb uitgelezen. Normaal ben ik niet zo flexibel daarvan af te stappen (nog steeds autistisch hè), maar doe dat nu toch. Ik geef dit boek 1★, vanwege de opstapeling van stereotypes.